Testis toplardamarının genişleyerek varis haline gelmesi olarak bilenen varikosele yol açan nedenler arasında; damarların içerisinde bulunan kapakçıkların doğuştan yetersizliği, aşırı derecede spor yapmak ve ıkınmaya sebep olan durumlar (kabızlık gibi) sayılabilir.
Varikoselin en önemli özelliği, erkek kısırlığının en sık rastlanılan ‘düzeltilebilir nedeni’ olması.
Varikoselin tedavisinde en etkin yöntem, mikrocerrahiyle yapılan ameliyat. Böylece tekrar etme olasılığı düşüyor. Memorial Şişli Hastanesi Üroloji Bölümü’nden Prof. Dr. Oğuz Acar, varikosel ameliyatlarında mikrocerrahinin önemi hakkında bilgi verdi. “Varikosel genelde sol tarafta görülmekle birlikte, ayrıntılı incelemelerde sıkça sağ tarafta da tespit edilir. Bu hastalarda, testisten uzaklaştırılması gereken kirli kan toplardamarlarda göllendiğinden testis dokusunun beslenmesini bozar, temiz kanın gelmesini engeller ve içerdiği atık maddeler nedeniyle kaliteli, hareketli sperm üretilmesini zorlaştırır. Ayrıca genişlemiş olan bu damarların içerisinde vücuttan testislere, yani geriye doğru akan yüksek sıcaklıktaki kirli kan, testisin ısısının da artmasına yol açar. Oysa testisler vücut ısısında kaliteli sperm üretemez, vücut dışında birkaç derece soğuk bir ortamda bulunmaları gerekir. Sonuçta biriken, atılamayan kirli kan, sperm üretimini, hareketliliğini bozar ve kısırlığa neden olur.
Muayene ve ultarasonla tespit edilebilir
Varikosel tanısı, muayene ve ultrasonografiyle konur. Sıklıkla varikoseli olanların torbasında testisin hemen üzerinde, hasta ıkındığında dolgunlaşarak varis haline gelen toplardamarlar elle muayenede tespit edilir. Bazen bu damarlar gözle görülecek kadar belirgin olur. Çoğunlukla etkilenen taraftaki testiste küçülme ve kıvamında yumuşama da vardır. Skrotal doppler ultrasonografi, varis haline gelmiş damarların genişliğini ve içerisindeki ters yönlü akımı tespit etmede en önemli tanı yöntemi. Ayrıca spermiyogram yapılarak spermlerin sayısı, hareketliliği ve yapısı incelenmeli.
Mikrocerrahiyle başarı şansı yüksek
Varikosel tedavisi iki nedenden ötürü yapılır: Bebek sahibi olamama veya ağrı. Varikoselin tedavisinde en etkin yöntem, mikrocerrahiyle yapılan ameliyat. Bu yöntemde mikroskop altında varis haline gelmiş toplardamarlar bağlanarak devre dışı bırakılır; atardamarlar, lenf damarları ve sperm kanalı korunur. Bu yapılar çok ince olduğu için mikroskop altında çalışmak önemli. Mikroskop eşliğinde yapılmayan ameliyatlarda testis atardamarının bağlanması sonucu testisin beslenemeyip küçülmesi veya lenf damarlarının bağlanması sonucu testis çevresinde sıvı birikimi gibi komplikasyonlara daha sık rastlanır. Çalışmalar normal varikosel ameliyatında hidrosel oluşum riskini yüzde 3 olarak verirken, mikrocerrahi operasyon için bu risk yüzde 0.2. Ayrıca mikroskop altında varis haline gelmiş damarlar daha ayrıntılı incelendiği için ameliyat sonrası varikoselin tekrar etme olasılığı da daha düşük.
Ameliyat sonrası gebelik oranları yükseliyor
Varikoselin cerrahi olarak düzelmesini takiben hastaların büyük bölümünde 6-8 ay sonra sperm parametrelerinde düzelmeler tespit ediliyor. Sperm sayısında artma, hastaların yüzde 51’inde, yapısal bozukluğun düzelmesiyse hastaların yüzde 44’ünde gözlenir. Gebelik oranları, ameliyatın altıncı ayından sonraki bir yıl için yüzde 30, üç seneye bakıldığındaysa yüzde 68 olarak bildiriliyor.”
Çocuklardaki varikosel takip edilmeli Varikosel üretken çağda doğal yoldan bebek sahibi olabilmek ve bu olasılığı artırmak için yapılan bir ameliyat. Ancak çocukluk döneminde veya buluğ çağında tespit edilirse, tedavi gerekliliği için hastanın erişkin yaşa ulaşması beklenmez. Genellikle buradaki kriter, varikosel olan taraftaki testis hacminin diğerine göre yüzde 10 küçülmüş olması. Çocuklardaki varikosel hiçbir şikayet yaratmayacağından düzenli ürolojik kontroller önem taşıyor.