İrritabl Kolon Hastalığı

Genel
İBS barsakların en sık hastalığıdır.Kramp tarzında ağrı ,gaz ,şişkinlik ve dışkılama bozukluğu ile karekterizedir.İBS'li bazı hastalarda zor veya birkaç gün süren katı dışkılama ile karekterize kabızlık vardır.Bazılarında sıklıkla acil dışkılama ihtiyacıyla birlikte cıvık dışkılama ile karekterize ishali vardır.Bazı hastalarda ise hem kabızlık hem isal olur.İBS'li bazı hastalarda acil dışkılma ihtiyacı ile birlikte kramp tarzında ağrıları vardır,fakat rahat dışkılayamaz.Yıllardan beri İBS'ye pek çok isim verilmiştir."Kolitis","mukuslu kolit","spastik kolon","spastik barsak","fonksiyonel barsak hastalığı".Aslında bu terimlerin birçoğu yanliştır.Örneğin kolitis kalın barsağın enflemasyonu(iltihabı)demektir.İBS'de enflamasyon(iltihap)yoktur.Daha ciddi bir hastalık olan ülseratif kolit ile karıştırılmamalıdır.

İBS'nin sebebi bilinmiyor.Bu yüzden henüz tamamen iyileştirici bir tedavisi yoktur.Doktorlar onu "fonksiyonel bir hastalık" olarak adlandırılırlar.Çünkü barsakların muayene ve tetkiklerde hastalık belirtisi yoktur.İBS çok büyük rahatsızlık hissi ve sıkıntıya neden olur.Fakat,İBS'nin brsaklara sürekli bir zararı yoktur.Barsak kanamalarına yol açmaz,kanser gibi ciddi bir hastalığa yol açmaz .İBS sıklıkla ılımlı bir şekilde hastaları canından bezdirir.Onlar sosyal olaylara girmeye ,iştenden ayrılmaya eğilimlidirler,kısa mesafelerde bile olsa seyahat etmekten korkarlar.Bununla birlikte İBS'li birçok hasta diyet ,stresin düzeltilmesi ve bazı ilaçlarla semptomları kontrol altına alınabilir.
Sebepleri nelerdir ?
6 feet uzunluğunda olan kolon ince barsakları rektum ve anüse bağlar.Kolonun en büyük fonksiyonu , ince barsaklardan gelen sindirim materyelinden su ve tuzu absorbe ( emmek) etmektedir.Her gün ince barsaklardan kolona 2 lt kadar sıvı materyel girer.Sıvı ve tuzun büyük bir kısmı absore edilinceye kadar bu materyal birkaç gün kolonda kalır.Gaita , dışkılama oluncaya kadar kolonun sol tarafına doğru hareketleriyle sol kolona geçer ve orada depolanır.

Kolon motilitesi(barsak kaslarının kasılması ve içeriğinin hareketi)sinirler,hormonlar,kolon kasındaki elektiriksel aktivite ile kontrol edilir.Elektirikli aktivite kalp fonksiyonlarını kontrol eden mekanizmaya benzer bir pacemaker(uyarı merkezleri)gibi rol oynar.

Kolonun hareketleri hafifçe geriye ve ileriye ancak esas olarak rektuma doğru olmak üzere içeriği ileriye doğru sürer.Günde birkaç kere güçlü kas kontraksiyonları kolonu aşağıya hareket ettirir,fekal materyali dışa doğru iter.Bu güçlü kontraksiyonları bazıları dışkılama ile sonuçlanır.

Doktorlar organik bir sebep bulamadıklarından dolayı İBS için genellikle psikolojik iç çatışma veya stres İBS semtomları arttırırken araştırmalar göstermiştir ki diğer faktörler de önemlidir.Araştırıcılar sadece küçük bir uyarı ile İBS'li kişilerin kolon kaslarında spazm başladığını buldular.Öyle görülüyorki İBS'li hastalar olması gerekenden daha hassas ve reaktif bir kolona sahiptirler .Bu yüzden bir çok kişi için can sıkıcı olmayan uyaranlara kuvvetle cevap verirler.

Yemek yeme ve kolondaki gaz ve diğer materyelin meydana getirdiği gerilme gibi olağan olaylar İBS'li kişilerde aşırı bir reaksiyona sebep olabilirler .Bazı yiyecekler ve ilaçlar bazı kişilerde spazmı başlatabilir.Bazen spazm gaitanın pasajını geciktirerek kabızlığa yol açar .Çukulata ,süt ürünleri,fazla alkol alımı sıklıkla suçlu bulunmuştur.Kahve bir çok kişide cıvık gaitaya sebep olur .Fakat İBS'li hastaları daha çok etkiler .Araştırıcılar ayrıca İBS'li kadınlarda menstürial periyod esnasında semptomların daha arttığını bulmuşlardır.Bu da üreme hormonlarının İBS semptomlarını arttırabileceğini düşündürmüştür.
Belirtileri nelerdir ?
Eğer İBS hakkındaki bilgiler sizi ilgilendiriyorsa,normal barsak fonksiyonlarının kişiden kişiye değiştiğini kavramak ,anlamak önemlidir.Günde 3 kez dışkılama da,haftada 3 defa dışkılama da normaldir.Normal dışkı şekillidir fakat katı değildir.Kan içermez.Dışkılama sırasında kramp ve ağrı olmaz.

Fakat İBS'li hastalar,kramp tarzında karın ağrısı,ağrılı kabızlık veya diyareden yakınırlar.Bazı kişilerde kabızlık ve diyare yer değiştirebilir.İBS'li bazı hastalarda müküs (sümüksü materyel) dışkılamaları tipiktir.Kanama,ateş,kilo kaybı,sürekli ağrı yakınmaları yoktur.Bunların bulunduğunda başka problemlerin olduğunu gösterir.

Normal giden barsak fonksiyonunu İBS'li hastalarda bazı durumlarda değişir.

Barsakta reaksiyon başlatan etkenler :

Yiyecekler (her türlüsü ağrıyı başlatabilir)

Kahve ve kafein içeren maddeler

Enfeksiyonlar,

Bazı ilaçlar,

Hormonlar (adetlerle ilgisi)

Mevsim değişiklikleri

Her türlü Stress halleri

Psikolojik problemler
Diğer belirtiler nelerdir ?
Ağrılı,hassas adeleler (özellikle sırt bölgesinde)(Fibromiyalji)

Halsizlik,yorgunluk

Uyku bozukluğu

Baş ağrıları

Eklem ağrıları

Baş dönmesi hissi

Güçsüzlük hissi

Konsantrasyon güçlüğü

Nefes alamıyormuş gibi olma (gerçek nefes darlığından farklıdır)

Göğüs ağrısı (kalp kökenli ağrılardan ayırdedilmelidir)

Karın ağrıları (atipik-şişkinliğin ve dışkılama değişikliği ile beraber)

Kasık ağrıları

Ağrılı adet görme

Cinsel istek azlığı

İdrar problemleri (idrar zorluğu,idrar yaparken yanma )
Teşhis nasıl konur ?
Genellikle daha ciddi organik bir hastalık olmadığı ortaya konularak tanı konur.Belirtilerin dikkatli bir tanımlaması yapılarak ayrıntılı olarak hasta dinlenmelidir.Fizik muayene ve laboratuar tetkikleri yapılır.Gaitada gizli kan aranır,Kolon grafisi veya kolonoskopi gibi tanısal işlemler de yapılabilir.Bu şekilde organik bir hastalık varsa ortaya çıkartılır.
Diyetin bir önemi varmıdır ?
Bir çok hastada uygun bir diyet İBS belirtilerini azaltır.Yakınmalarının artmasına neden olan (kişinin kendine özel)yiyecekler daha az yenmelidir.Laktaz enzimi bulunan bakteriler içeren yoğurt iyi tolere edilir.Süt ürünlerinde laktoz bulunur.Laktaz yetmezliği bulunan hastalarda ishale sebep olabilir.Lifli yiyecekler bir çok vakada İBS yakınmalarını azaltabilir. Tahıl ekmeği ve tahıllar,fasulye,meyveler,sebzeler lifli yiyeceklerin önemli kaynağıdır.Bol kepekli,lifli diyet kolonu hafifçe şişkin tutar,bu şekilde spazm önlenmeğe çalışılır.Lifin bazı kısımları gaitanın içinde suyu tutar,gaitanın sertleşmesini önler,barsaktan geçişi kolaylaştırır.Yeterince lifli yiyecek yiyen İBS'li hastalar dışkılaması daha rahat ve ağrısız olur.Bol lifli yiyecekler gaz ve şişkinlik meydana getirebilir.Fakat birkaç hafta içinde vucut bu diyete alışır ve semptomlar sıklıkla kaybolur.

İBS'li hastalarda fazla yemek yemek ,kramp tarzında ağrılara ve diyareye neden olabilir.Sık ve az miktadra yemek semptomları azaltabilir.Özellikle öğünler pasta,pirinç,tahıl ekmeği ve tahıllar sebze ve meyveler gibi az yağ içeren yüksek karbonhidratlı yiyecek içeriyorsa az miktarda alınması özellikle önerilmelidir.
İlaçlar ile hastalığın kesin tedavisi mümkünmüdür ?
İlaçlarla bu hastalığın tamamen geçmesi mümkün değildir.İBS tedavisinde standart bir yol yoktur.Antispazmodikler ve tranklizanlar ( karın ağrısı ve yatıştırıcı ilaçlar) belirtileri azaltabilir.Hasta depresifse (ki hastaların çoğunluğunda görülür) antidepresan ilaçlar kullanılır.

İBS'li hastaların ilaç tedavisi ile ilgili en önemli durumlardan biri;hastanın ilaç bağımlılığına yatkın oluşlarıdır.Hastalık yaşam boyunca kişiyi etkiler.Bu yüzden karın ağrılarını ve streslerini azaltıcı ilaçlar hastaların laksatiflere (kabızlık için kullanılan ishal yapıcı ilaçlar)ve/veya sinir yatıştırırcılara bağımlı hale gelmesine neden olabilir.
Ciddi boyutlara ulaşır mı?
İBS herhangi bir ciddi,organik hastalığa yol açmaz,Kron hastalığı veya ülseratif kolit gibi iltihabi hastalıklar ile İBS arasında bir ilişki yoktur.Bazı hastalar daha şiddetli İBS formunda olabilir.Ağrı ve diyare korkusu ile kişiler kendilerini normal aktiviteden çekebilirler.Böyle vakalarda psikiatri konsültasyonu yapılmalıdır.